Canavar Edison

Kucukken bana sorarlardi, buyuyunce ne olmak istiyorsun ve bir donem cevabim hep ayni oldu "Edison gibi Icatci"! Aradan otuz yil gecti, ne oldugum tartisilir ama Edison olmadigima pisman olmadigima bu hafta Edison hakkinda yeni bir sey ogrenince karar verdim.

Fil Topsy'nin hikayesini ogrendim bu hafta.  1903 yilinda, 28 yasinda olan Topsy New York'da Coney Island'daki Luna Park Sirkindeki fillerden bir tanesi. Topsy 3 insan olumunden sorumlu olmus. Kurbanlardan bir tanesi Brooklyn'den iki tanesi Texas'danmis. Son kurbaninin bakicisi oldugunu ve adamin yanan sigaralari Topsy'e yem olarak vermeye kalktigini biliyoruz. Sirk sahipleri Topsy'nin topluma zararli olduguna ve oldurulmesine karar veriyorlar, cesitli yontemler dusunuyorlar. Ve Edison'dan elektrikle oldurelim fikri gelince hem bunun daha insancil hem de daha fazla ilgi cekici oldugunu dusunup kabul ediyorlar. Topsy ne olur ne olmaz denilip icinde 200 gram siyanur bulunan havuclar yedirilip , 6600 vatt elektrik verilmis, 10 saniyede olmus.

Edison'un bu sirada kendi kavgasi var, Westinghouse ve Tesla'ya karsi.
Edisonda Direk Akimin (DC) patenti var ve tum Amerikan hanelerinde bu elektrigin kullanilmasini istiyor, oysa Westinghouse ve Tesla dalgali akimin savunucusu (AC)  ve Amerika'da dalgali akimin patenti Westinghouse'da.
Edison savasinda silah olarak 1880'lerden beri  zaten bir cok ufak tefek hayvan (kedi, kopek, inek, at..) kullanmis, bu hayvanlari dalgali akimla oldurerek dalgali akimin ne kadar tehlikeli oldugunu Amerikan halkina cesitli gosterimler ile kanitlamaya calismis. Ayrica idamlarda kullanilan Elektrikli sandalyenin ilk yaraticilari Harold Brown ve Arthur Kennely, kendileri sirasiyla Edison'un arastirma gorevlisi ve bas muhendisi ve calismalarinin bir cogunu da yine AC ile Edison'un labratuarlarinda yurutmusler. Elektrikli sandalye ile ilk insan olumu 1897 yilinda gerceklesmis, olumun 8 dakika aldigini ogrenince Topsy'nin sansli oldugunu dusundum. Ilk baslarda elektrik ile oldurulmeye Westinghouselandi deniliyormus (Edison'un cabalari sonucu)

Topsy'nin canli olum showuna 1500 kisi katilmis, olumu Edison bizzat filme almis/aldirmis (bknz yukaridaki film). Daha sonra da bu filmi de cesitli sehirlerde dalgali akimin (AC) zarari konulu show/panellerde gostermis.

Bu hikaye benim cok icimi bulandirdi ve hayal kirikligi yaratti paylasayim istedim.

Bilgi olarak da: Akim Savaslarinin galibi  dalgali akim (AC ) oldu.